Χρυσορυχείο η Χαλκιδική

Πολλά ερωτηματικά ζητούν εδώ και χρόνια απαντήσεις στην υπόθεση των μεταλλείων της Χαλκιδικής. Είναι «αρνητισμός» στην ανάπτυξη η επιμονή κατοίκων της περιοχής γύρω από τα μεταλλεία να προβάλλουν περιβαλλοντικές ανησυχίες; Η οικονομική κρίση με την εκτεταμένη ανεργία είναι αρκετός παράγοντας για «σκόντο» ως προς το περιβάλλον; Είναι η λογική «στην αυλή του γείτονα δεν με πειράζει» υπαίτια για το ότι κάποιοι δήμοι δεν μοιράζονται την αγωνία κατοίκων των περιοχών που γειτνιάζουν με τα μεταλλεία; Ασφαλώς το ρεπορτάζ αυτό δεν φιλοδοξεί να δώσει εύκολες απαντήσεις.

Οι απόπειρες διαβούλευσης που έγιναν προηγούμενους μήνες για το θέμα δεν οδήγησαν σε συναίνεση και η απόφαση του υπουργείου Περιβάλλοντος να μεταφέρει το διάλογο στην Αθήνα, με επιχείρημα να καταλαγιάσουν τα πάθη, δυσαρέστησε πολλούς.

Σε επικοινωνία της «Θ» με την ειδική γραμματέα επιθεωρητών περιβάλλοντος η Μαργαρίτα Καραβασίλη δήλωσε πως δεν υπάρχει κάτι νεότερο, αλλά το χρονοδιάγραμμα της διαβούλευσης θα ανακοινωθεί σύντομα. «Η υπουργός θα δει στην Αθήνα φορείς και πολίτες. Θα συνεχιστεί η διαβούλευση και στη Χαλκιδική. Διαχωρίζω τη θέση μου. Επιθυμία μου ήταν να συνεχίσουμε, για να μη χρονοτριβούμε. Ωστόσο οι αποφάσεις της υπουργού καθορίζουν πώς θα κινηθώ κι εγώ. Τα μηνύματα που είχε από βουλευτές ήταν πως επικρατούσε πολύ μεγάλη ένταση, γι’ αυτό αποφάσισε να ζητήσει συναντήσεις με εκπροσώπους. Είμαι σε αναμονή, να μου πει και πότε θα γίνει αυτό. Η υπουργός έχει αυτήν την περίοδο ιδιαίτερη πίεση με διάφορα νομοσχέδια. Από αυτήν την εβδομάδα θα είμαστε σε θέση να έχουμε κάποιο χρονοδιάγραμμα. Πρόκειται για ιδιαίτερα σημαντική υπόθεση και δεν έχουμε καμία πρόθεση να κάνουμε μία ψεύτικη διαδικασία. Ίσα, ίσα προσπαθούμε για ουσιαστικό διάλογο. Υπάρχουν εμπόδια, που δυστυχώς οφείλονται σε μικροκομματικές σκοπιμότητες».

Ο παράγοντας «τιμή του χρυσού»
«Εργοστάσια χρυσού και χαλκού μπορεί να γίνονται σε άγονες περιοχές του Καναδά, της Χιλής, της Αυστραλίας, ποτέ όμως σε τουριστική περιοχή ούτε τόσο μικρή όπως η βόρεια Χαλκιδική. Είναι τόσο μεγάλο το σχέδιο, που δεν χωρά εδώ, χωρίς να καταστρέψει τη Χαλκιδική», δηλώνει ο Γιώργος Ζουμπάς, κάτοικος Ιερισσού, που μετέχει στην Κίνηση Ενεργών Πολιτών Σταγείρων-Ακάνθου. «Πάντα υπήρχε η πρόθεση να εκμεταλλευτούν τα κοιτάσματα της Χαλκιδικής. Τώρα που ο χρυσός ανέβηκε, και τα πιο μικρά κοιτάσματα καθίστανται εκμεταλλεύσιμα. Υπάρχουν γύρω στις 32 γνωστές θέσεις μεταλλευμάτων στη βόρεια Χαλκιδική. Για δύο λόγους δεν γινόταν εκμετάλλευσή τους. Ο πρώτος ήταν ότι ήταν μικρής περιεκτικότητας και ο δεύτερος ότι, επειδή δεν υπήρχε κατεργασία στην περιοχή, ήταν ασύμφορο να μεταφερθούν, για να βγουν τα μεταλλεύματα και ο χρυσός. Με το σχεδιαζόμενο συγκρότημα μεταλλουργίας που προτείνει τώρα η εταιρεία (Ελληνικός Χρυσός Α.Ε.), σε συνδυασμό με την τιμή του χρυσού, όλα τα κοιτάσματα καθίστανται εν δυνάμει εκμεταλλεύσιμα. Οι δικές μας ενστάσεις είναι ότι καταρχήν όλη η περιοχή έχει μεταλλεία, άρα θα σκαφτεί όλη. Στο νέο σχέδιο προβλέπεται να εξορυχθούν μεταλλεύματα πέντε φορές περισσότερα από όσα έχουν εξορυχθεί από την εποχή του Φιλίππου μέχρι σήμερα, που είναι 35 εκατομμύρια τόνοι. Στα επόμενα δώδεκα-δεκαπέντε χρόνια η εταιρεία υπολογίζει ότι θα εξορυχθούν γύρω στα 160 εκ. κυβικά μέτρα. Η Χαλκιδική είναι ένας πολύτιμος και πολύ όμορφος τόπος. Για τα συμφέροντα των εταιρειών θα σκάψουν όλη την περιοχή, χωρίς το κράτος να έχει να κερδίσει τίποτε. Αν βγάλουμε το χρυσό, λένε, θα σωθεί η Ελλάδα. Δεν θα σωθεί η Ελλάδα, θα σωθεί η εταιρεία. Η όλη εκμετάλλευση είναι μέσα σε παρθένα δάση πολύ μεγάλης οικολογικής αξίας. Με τις λίμνες αποβλήτων, με τις στοές, με την επιφανειακή εξόρυξη, θα έχουμε επιβάρυνση και στον αέρα και στα υπόγεια νερά. Έχουμε εμπειρία από τα προηγούμενα χρόνια ότι τα νερά που έρχονται σε επαφή με τις στοές είναι επιβαρημένα με βαριά μέταλλα και δημιουργείται όξινη απορροή. Η ίδια η μελέτη παραδέχεται ότι ο χαρακτήρας της περιοχής θα αλλάξει. Από αγροτική-γεωργική και τουριστική θα γίνει βιομηχανική.
»Σε μία τέτοια περιοχή το να δημιουργηθούν εργοστάσια χρυσού, θειικού οξέος, οξυγόνου, που είναι βαριές βιομηχανίες, είναι κάτι που δεν συμβαδίζει με τον τουρισμό ούτε με τις υπόλοιπες δραστηριότητες. Προβλέπεται ακόμη, επειδή θα δημιουργηθούν τα εργοστάσια, να μεταφερθούν από άλλες περιοχές υλικά για κατεργασία. Έτσι όμως, αν στο πρώτο στάδιο η πρώτη φάση της επένδυσης χρειάζεται να καταλάβει περίπου 3.000 στρέμματα δημιουργώντας λίμνες αποβλήτων 1.800 στρεμμάτων, φανταστείτε τι θα γίνει, όταν θα μεταφέρονται και υλικά άλλων περιοχών. Τα απόβλητα θα είναι πολλαπλάσια και είναι ευνόητο ότι θα χρειαστούν και άλλη έκταση για εναπόθεση αποβλήτων. Και η ζημιά τέτοιων αποβλήτων στο περιβάλλον δεν σταματά ούτε σε δέκα ούτε σε είκοσι χρόνια. Επηρεάζουν μία περιοχή για αιώνες μετά».

Οι θέσεις εργασίας
Τον ρωτάμε τι υποδοχή έχουν οι αντιδράσεις σε συνθήκες οικονομικής κρίσης για μία επένδυση που υπόσχεται νέες θέσεις εργασίας στην περιοχή και πώς έχει διαμορφωθεί το ισοζύγιο όσων είναι υπέρ και κατά της επένδυσης. «Εκμεταλλεύονται την ανασφάλεια των ανθρώπων για εργασία και υποστηρίζουν πως θα σωθεί η Ελλάδα, αφού έχει τόσο χρυσό. Το κράτος έχει πουλήσει τα μεταλλεία για 11 εκατομμύρια ευρώ και δεν έχει κρατήσει κανένα δικαίωμα. Ούτε προέβλεψε ενοίκιο. Παρά μόνο έσοδα από φόρους, αν παρουσιάσουν κέρδη οι εταιρείες, ενώ προβάλλει και το επιχείρημα των θέσεων εργασίας. Οι θέσεις θα υπάρξουν, όχι όμως στους αριθμούς στους οποίους παρουσιάζονται. Τριακόσιες πενήντα είναι σήμερα, στο ανώτερο επίπεδο της εκμετάλλευσης θα είναι 1.300 σύμφωνα με τη μελέτη. Υπάρχουν επιφυλάξεις και για το τι θέσεις εργασίας είναι αυτές, όμως το μεγάλο ερώτημα είναι πόσες θέσεις εργασίας θα χαθούν από άλλα επαγγέλματα λόγω αυτής της δραστηριότητας. Νομίζουμε ότι θα είναι πολλαπλάσιες. Το ΣτΕ είχε απαγορεύσει το σχέδιο που είχε κέντρο την Ολυμπιάδα. Κατέληγε η απόφαση ότι αυτό το σχέδιο βλάπτει παρά ωφελεί το δημόσιο συμφέρον. Δεν νομίζουμε ότι έχει αλλάξει κάτι που να καθιστά το σχέδιο πιο βιώσιμο. Ίσα, ίσα έχει γίνει μεγαλύτερο. Για τους ίδιους λόγους και για το πλήγμα σε άλλες δραστηριότητες -αλιεία, γεωργία, τουρισμό- δεν αντισταθμίζουν οι θέσεις εργασίας εκείνες που θα χαθούν».
Όσο για τα ποσοστά υπέρ ή κατά της επένδυσης, «μία πρώτη καταγραφή ήταν οι δημοτικές εκλογές, στις οποίες ο Χρήστος Πάχτας, πρώην βουλευτής, πρώην υπουργός, σημερινός δήμαρχος Αριστοτέλη Χαλκιδικής, με θέση υπέρ των μεταλλείων κέρδισε τις εκλογές με 250 ψήφους διαφορά. Εκτός του ότι έγιναν χιλιάδες αιτήσεις για εργασία στην εταιρεία, υπήρχαν και τοπικιστικές κόντρες για το πού θα γίνει η πρωτεύουσα. Δεν θίγονται όλοι οι οικισμοί κατά τον ίδιο τρόπο. Οικισμοί της Ιερισσού χωρίς εργαζόμενους στα μεταλλεία θα δεχθούν όλη την επιβάρυνση. Άλλοι θεωρούν ότι η επιβάρυνση είναι μακριά από αυτούς. Στην Ιερισσό αντιδρά το 95% του πληθυσμού. Στην Παναγιά είναι σε πολύ μεγάλο βαθμό αντίθετοι. Ο Στανός και η Αρναία θεωρούν πως το υψόμετρο όπου βρίσκονται τους προφυλάσσει από το να θιγούν». Ο κ. Ζουμπάς θυμίζει τέλος πως, όταν στην Τουρκία επιχειρήθηκε ανάλογη μεταλλευτική δραστηριότητα στην Πέργαμο, έλληνες ευρωβουλευτές ζητούσαν να μη γίνει η επένδυση, για να μη μολυνθεί το Αιγαίο…

Ανάπτυξη προς το συμφέρον του τόπου
«Ως πολίτης αισθάνομαι ανασφάλεια για το γεγονός ότι η διαβούλευση θα γίνει στην Αθήνα», αναφέρει ο συντονιστής του Συμβουλίου Περιβάλλοντος του ΑΠΘ Κωνσταντίνος Κατσιφαράκης, ο οποίος αναγνωρίζει πως η μεταλλευτική δραστηριότητα είναι σημαντική τόσο για την παγκόσμια όσο και για την ελληνική οικονομία. Ωστόσο για τον καθηγητή του τμήματος Πολιτικών Μηχανικών υπάρχουν τρεις κύριες προϋποθέσεις, για να είναι η ανάπτυξη ευπρόσδεκτη και προς το συμφέρον του τόπου.
Πρώτον, η σύμβαση μεταξύ κράτους και εταιρείας να εξασφαλίζει τα συμφέροντα του δημοσίου. Δεύτερον, να υπάρχει μηχανισμός που θα ελέγχει την τήρηση των περιβαλλοντικών όρων. Και τρίτον, οι περιβαλλοντικές επιπτώσεις να μην είναι δυσανάλογες ως προς το όφελος. Σε ό,τι αφορά την πρώτη προϋπόθεση, αναφέρει πως η έγκριση στην εταιρεία «Ελληνικός Χρυσός Α.Ε.» «είναι γνωστό πως είχε δοθεί σε πολύ χαμηλό τίμημα». Στο δεύτερο σκέλος το ελληνικό κράτος δεν κάνει περιβαλλοντικές μετρήσεις παρά μόνο η εταιρεία. Άρα το κράτος είναι απόν. Αναφορικά με την τρίτη προϋπόθεση, ο κ. Κατσιφαράκης δηλώνει πως δεν έχει καταλήξει ακόμη και θα ήθελε να συζητήσει με ανθρώπους της εταιρείας για ορισμένα ζητήματα που δημιουργούν ισχυρές αμφιβολίες. Για παράδειγμα η ποσότητα νερού και τα μέτρα αποτροπής της ρύπανσης του νερού. «Πρόκειται κυρίως για το θέμα της λιθογόμωσης και της αποτελεσματικότητάς της στον περιορισμό των επιβλαβών απορροών. Πρώτα από όλα μου φαίνεται περίεργο πώς θα γεμίσουν με υλικό οι στοές, όταν επαναφέρεται μέρος μόνον του υλικού που εξορύχθηκε. Όμως αυτό που με προβληματίζει περισσότερο από όλα είναι ότι δεν προδιαγράφεται το τέλος της μεταλλευτικής δραστηριότητας. Σημειώνω ότι είναι γνωστές και άλλες εμφανίσεις χρυσού στην περιοχή, που ίσως είναι οικονομικά εκμεταλλεύσιμες, ιδίως αν έχουν γίνει τα απαιτούμενα συνοδευτικά έργα. Δυστυχώς με αυτά τα δεδομένα δεν μπορώ να συνηγορήσω υπέρ της λατομικής δραστηριότητας στην εξεταζόμενη περιοχή».

«ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΧΡΥΣΟΣ Α.Ε.» Συγκριτικό πλεονέκτημα ο ορυκτός πλούτος
«Οι περιβαλλοντικοί όροι του έργου δεν έχουν εγκριθεί. Βρίσκονται στο στάδιο της αξιολόγησης», ανέφερε στη «Θ» ο Πέτρος Στρατουδάκης, γενικός διευθυντής της «Ελληνικός Χρυσός Α.Ε.». Όσο για τη διαβούλευση, «εξαρτάται τι διαδικασίες θέλει να παρεμβάλει το υπουργείο Περιβάλλοντος. Εγώ θα είμαι παρών και θα συνδράμω. Νομίζω ότι αδικούμε το πρότζεκτ, αδικούμε την επένδυση, αν περιορίζουμε τη συζήτηση στα οφέλη για την τοπική κοινωνία. Ο ορυκτός πλούτος ήταν συγκριτικό πλεονέκτημα της Ελλάδας. Φιλοδοξούμε με τις καινούργιες πρακτικές να το κάνουμε ξανά. Πρόκειται για ουσιαστική οικονομική παράμετρο για τη χώρα μας. Η τοπική κοινωνία έχει τη μερίδα του λέοντος τόσο όσον αφορά την απασχολησιμότητα όσο και τη διακίνηση οικονομικών πόρων στην περιοχή είτε πρωτογενώς με τη μισθοδοσία είτε δευτερογενώς με προμήθειες, κατασκευές».
Στην επισήμανσή μας για τις περιβαλλοντικές ανησυχίες, ο κ. Στρατουδάκης απαντά: «Βεβαίως και όλα αυτά πρέπει να γίνουν με τη σύγχρονη λογική, εξάλλου εμείς σε αυτό δεν έχουμε νομικά κενά. Ήδη έχουμε ενσωματώσει οδηγίες της Ε.Ε. Και βεβαίως η μελέτη που καταθέσαμε έχει πλήρως εναρμονιστεί με αυτές. Κατανοώ τις ανησυχίες των κατοίκων. Πρόκειται για ένα θέμα που έχει παλιότερες ρίζες. Εκείνο που δεν κατανοώ είναι ότι κάποιοι με αναθέματα και δαιμονοποιήσεις προσπαθούν να οικειοποιηθούν τις αντιδράσεις, τις κοινωνικές ανησυχίες. Αυτό δεν είναι σωστό. Αλλά αυτό δεν είναι κάτι που δεν μπορεί να αντιμετωπιστεί. Και εκτός αυτού Έλληνες είμαστε. Κάποιοι προσπαθούν να μας κάνουν μετανάστες στον τόπο μας. Και βεβαίως να υπάρχει αγωνία για το περιβάλλον. Γιατί να μην περιχαρακώσουμε αυτή τη δραστηριότητα; Γιατί να μη στήσουμε φυτώρια; Όταν μιλώ για σύγχρονους τρόπος αντιμετώπισης, αυτό εννοώ. Πώς θα κάνουμε άθροιση. Όσοι στέκονται κριτικά απέναντί μας είναι σύμμαχοί μας. Η δαιμονοποίηση και τα αναθέματα δεν της αξίζουν της εκεί κοινωνίας».